Wiedza o procesach zachodzących w przyrodzie i kontrola stanu środowiska leśnego pozwalają leśnikom na wczesną diagnozę zagrożeń, mogących wpłynąć negatywnie na stan lasu. Każdego roku podejmują oni działania mające na celu zachowanie trwałości lasu i zwiększenie jego naturalnej odporności na czynniki szkodotwórcze. 

    Posadzenie nowego pokolenia lasu i prowadzenie zabiegów hodowlanych to jeszcze nie wszystko. Na lasy w każdej grupie wiekowej mają wpływ szkodliwe czynniki zewnętrzne. To naturalne szkodniki roślinne i zwierzęce ( grzyby, wirusy, bakterie, owady i inne zwierzęta). Oprócz szkodliwych czynników naturalnych wywodzących się ze świata przyrody ożywionej, dochodzą jeszcze działania przyrody nieożywionej (wiatr, opady itd), oraz oczywiście cały kompleks oddziaływań z naszej - ludzkiej strony. Przed niektórymi z tych niekorzystnych czynników lasy bronią się same, niejako w sposób naturalny. Niestety przed wieloma zagrożeniami ze świata przyrody ożywionej, nieożywionej oraz zagrożeniami antropogenicznymi, lasy nie są w stanie się obronić i wymagają troskliwej opieki leśników.

   Obecnie lasy Nadleśnictwa Kup  znajdują się w dobrej kondycji, co nie zwalnia nas z obowiązku dalszej poprawy ich  zdrowotności. I to właśnie jest zadaniem ochrona lasu, która poprzez cały kompleks działań (w tym profilaktycznych) dąży do utrzymania i poprawy zdrowotności lasu.

     Podczas klęsk żywiołowych lasy są bezbronne, a leśnicy bezsilni. Ich rola ogranicza się wówczas do zmniejszania niekorzystnych następstw klęski i usuwania jej skutków. Jedną z takich klęsk była powódź, która w lipcu 1997 roku zalała lub podtopiła 4324 ha lasów (co stanowi ponad 20 % powierzchni nadleśnictwa). Ponadto Lasy Nadleśnictwa Kup są silnie uwilgotnione, a  czynnik ten sprawia, iż są one wrażliwe na wpływy wiatrów. Na przykład huragany z przełomu X/XI 2002 roku powaliły w kupskich lasach blisko 84 000 m3 drewna.

To niewiele mniej niż rocznie pozyskuje się drewna w ramach cięć tzw. planowych. Dane statystyczne z lat 1981 – 2003 pokazują, że drewno pozyskane z cięć wymuszonych (poklęskowych) rocznie stanowiło około 57 % masy. Poprawa zdrowotności naszych lasów znacznie zmniejszyło ten wskaźnik lecz nadal przyroda pokazuje nam że ostatnie słowo zawsze należy do niej i nie możemy spocząć na laurach. Udowodniła to kolejna powódź z roku 2010 i uszkodzenia spowodowane przez okiść w roku 2011.

 Największe szkody ze strony świata przyrody ożywionej wyrządzają w drzewostanach jeleniowate. Leśnicy zawsze stoją tu przed nierozstrzygniętym odwiecznym pytaniem; „ Las, czy zwierzyna ? " Jak pogodzić prawo zwierząt takich jak jeleń, daniel czy sarna do swobodnego zamieszkiwania lasów, z groźbą wyrządzania dotkliwych szkód przez te zwierzęta. Zgryzanie sadzonek, ich wydeptywanie, spałowanie i czemchanie. Działania te jeśli nie prowadzą do uśmiercenia młodych drzewek, to sprawiają, że z drzewek okaleczonych wyrastają lasy o obniżonej wartości technicznej drewna. Stąd  prowadzenie wielu kosztownych działań w celu ochrony (szczególnie młodych) drzewostanów przed presją zwierzyny.  Najcenniejsze gatunki drzew wysadzane na uprawy leśne wymagają ogrodzeń siatkowych. Rocznie w Nadleśnictwie Kup grodzi się około 50 ha upraw.

W dużo mniejszym stopniu nasze lasy są zagrożone występowaniem szkodliwych grzybów (opieńka miodowa, osutka sosny, mączniak dębowy), lub owadów ( cetyńce, przypłaszczek granatek, kornik drukarz, szeliniak sosnowy, osnuja gwiaździsta i inne).

 Duże kompleksy leśne z  przewagą drzewostanów iglastych stwarzają duże zagrożenie pożarowe. Dlatego  Lasy Nadleśnictwa Kup należą do I-szej, najwyższej kategorii zagrożenia. Przeciętnie w ciągu roku ma miejsce od kilku do kilkudziesięciu pożarów i jest to bardzo zmienna ilość uwarunkowana w głównej mierze  pogodą w danym roku, lub/oraz działaniem podpalacza. Jako główną przyczynę pożarów niezależnie od warunków atmosferycznych w danym roku wskazuje się podpalenia. Do jak najszybszego wykrycia ewentualnych pożarów wykorzystuje się dwie nowoczesne wieże obserwacyjne ( w miejscowościach Surowina i Kaniów).

W Nadleśnictwie Kup działa także (jeden z trzech w RDLP Katowice), punkt prognostyczny zagrożenia pożarowego.

Działania monitoringowe prowadzone w 2014 roku w RDLP Katowice:

1.  Monitoring uszkodzeń o charakterze biotycznym.

2. Monitoring uszkodzeń powodowanych przez czynniki abiotyczne i grzyby